Michael Neuhold Homepage
Startseite > Altgriechische Grammatik > Numeralia

Numeralia

arab.	gr.	Kardinalzahlen	Ordinalzahlen	Zahladverbia
1	αʹ	εἷς μία ἕν, ἴα ein	πρῶτος πρώτη πρῶτον, πρώτιστος erster	ἅπαξ einmal
2	βʹ	δύο < δύω, δοιώ, δοιοί -αί -ά	δεύτερος δευτέρα δεύτερον (aber δεύτατος letzter)	δίς
3	γʹ	τρεῖς τρία	τρίτος τρίτη τρίτον, τρίτατος	τρίς
4	δʹ	τέσσαρες τέσσαρα, τέσσερες, πίσυρες	τέταρτος, τέτρατος	τετράκις
5	εʹ	πέντε	πέμπτος	πεντάκις
6	ϛʹ	ἕξ	ἕκτος	ἑξάκις
7	ζʹ	ἑπτά	ἕβδομος, ἑβδόματος	ἑπτάκις
8	ηʹ	ὀκτώ	ὄγδοος, ὀγδόατος	ὀκτάκις
9	θʹ	ἐννέα	ἔνατος, εἴνατος	ἐνάκις
10	ιʹ	δέκα	δέκατος	δεκάκις
11	ιαʹ	ἕνδεκα	ἑνδέκατος	ἑνδεκάκις
12	ιβʹ	δώδεκα, δυώδεκα, δυοκαίδεκα	δωδέκατος, δυωδέκατος	δωδεκάκις
13	ιγʹ	τρεῖς/τρία καὶ δέκα	τρίτος καὶ δέκατος	τρισκαιδεκάκις
14	ιδʹ	τέσσαρες/-α καὶ δέκα	τέταρτος καὶ δέκατος	τετρακαιδεκάκις
15	ιεʹ	πέντε καὶ δέκα, πεντεκαίδεκα	πέμπτος καὶ δέκατος, πεντεκαιδέκατος	πεντεκαιδεκάκις
16	ιϛʹ	ἓξ καὶ δέκα, ἑκκαίδεκα	ἕκτος καὶ δέκατος, ἑκκαιδέκατος
17	ιζʹ	ἑπτὰ καὶ δέκα, ἑπτακαίδεκα	ἕβδομος καὶ δέκατος, ἑπτακαιδέκατος
18	ιηʹ	ὀκτὼ καὶ δέκα, ὀκτωκαίδεκα	ὄγδοος καὶ δέκατος, ὀκτωκαιδέκατος
19	ιθʹ	ἐννέα καὶ δέκα, ἐννεακαίδεκα	ἔνατος καὶ δέκατος, ἐννεακαιδέκατος	ἐννεακαιδεκάκις
20	κʹ	εἴκοσι(ν)	εἰκοστός	εἰκοσάκις
30	λʹ	τριάκοντα, τριήκοντα	τριακοστός, τριηκοστός	τριακοντάκις
40	μʹ	τεσσαράκοντα	τεσσαρακοστός	τεσσαρακοντάκις
50	νʹ	πεντήκοντα	πεντηκοστός
60	ξʹ	ἑξήκοντα	ἑξηκοστός
70	οʹ	ἑβδομήκοντα	ἑβδομηκοστός
80	πʹ	ὀγδοήκοντα	ὀγδοηκοστός
90	ϙʹ	ἐνενήκοντα, ἐννήκοντα	ἐνενηκοστός	ἐνενηκοντάκις
100	ρʹ	ἑκατόν	ἑκατοστός	ἑκατοντάκις
200	σʹ	διακόσιοι -αι -α, διηκόσιοι	διακοσιοστός, διηκοσιοστός	διακοσιάκις
300	τʹ	τριακόσιοι, τριηκόσιοι	τριακοσιοστός, τριηκοσιοστός	τριακοσιάκις
400	υʹ	τετρακόσιοι	τετρακοσιοστός
500	φʹ	πεντακόσιοι, πεντηκόσιοι	πεντακοσιοστός, πεντηκοσιοστός
600	χʹ	ἑξακόσιοι	ἑξακοσιοστός
700	ψʹ	ἑπτακόσιοι	ἑπτακοσιοστός
800	ωʹ	ὀκτακόσιοι	ὀκατακοσιοστός
900	ϡʹ	ἐνακόσιοι	ἐνακοσιοστός	ἐνακοσιάκις
1000	͵α	χίλιοι -αι -α	χιλιοστός	χιλιάκις
2000	͵β	δισ-χίλιοι	δισ-χιλιοστός	δισ-χιλιάκις
3000	͵γ	τρισ-χίλιοι	τρισ-χιλιοστός
10.000	͵ι	μύριοι -αι -α	μυριοστός	μυριάκις
11.000	͵ια	μύριοι καὶ χίλιοι
20.000	͵κ	δισ-μύριοι	δισ-μυριοστός	δισ-μυριάκις

Es gibt keine eigenen Zahlzeichen, stattdessen gebraucht man die Buchstaben mit einem Strichlein oben rechts αʹ. Dabei werden auch drei Buchstaben verwendet, die das milesische Alphabet nicht (mehr) kennt: ϛ (Stigma), ϙ oder ϟ (Koppa), ϡ (Sampi). Ab 1000 fängt das Alphabet von vorn an, aber der Zahlenstrich wird links unten ͵α gesetzt.

Die Kardinalzahlen von 1 bis 4 und die vollen Hunderter ab 200 sowie alle Ordinalzahlen werden dekliniert.

	eins						zwei		drei		vier
Stamm	σεμ/σμ, vgl. lat. sem-el			unklar			δϝω/δυω, vgl. lat. duŏ	δϝο(ι)jοι	τρεj/τρj		k^wetwor/k^wetur? vgl. lat. quattuor
	m	n	f	m	n	f			m/f	n	m/f	n
Nom.	εἷς < *ἕν-ς	ἕν	μί-ᾰ < *σμ-jα	*ἴ-ος	*ἴ-ον	ἴ-α	δύ-ο < δύ-ω	δοι-ώ, δοι-οί -αί -ά	τρέ-ες > τρεῖς	τρία	τέσσαρ-ες, τέσσερ-ες, πίσυρ-ες	τέσσαρ-α, τέσσερ-α
Gen.	ἑν-ός		μι-ᾶς			ἰ-ῆς	δυ-οῖν, δυ-ῶν		τριῶν		τεσσά-ρων
Dat.	ἑν-ί		μι-ᾷ	ἰ-ῷ		ἰ-ῇ	δυ-οῖν, δυ-οῖσι		τρισί(ν)		τέσσαρ-σι(ν)
Akk.	ἕν-α	ἕν	μί-ᾰν	ἴ-ον?		ἴ-αν	δύ-ο, δύ-ω		τρεῖς	τρία	τέσσαρ-ας	τέσσαρ-α

Das anlautende s- der Wurzel σεμ ein wird lautgesetzlich zu h-, daher > ἕν (Nom.Mask. sigmatisch gebildet). Die Schwundstufe σμ wird im Zahladv. zu ἁ-(παξ), im Fem. allerdings (unter Ausfall des anlautenden s) zu μ-.
Von *ἴος einer, ein und derselbe ist nur das Fem. in allen Kasus belegt, der Dat. ἰῷ einmal als Neutr. bei Homer, einmal als Mask. in einer Inschrift in Gortyn.
δύο (gekürzt aus δύω) und δυοῖν sind Dualformen (so noch bei ἄμφω, ἀμφοῖν beide). Es werden aber auch Pluralformen gebraucht. Daneben kann die Form δύο/δύω als undekl. behandelt für alle Kasus eintreten.
Homer verwendet für zwei auch Formen von δοιός doppelt (Dual auf -ώ, Pl. auf -οί -αί -ά).
τέσσαρες erscheint dialektal in verschiedenen Formen (ion. τέσσερες, att. τέτταρες), Homer gebraucht auch das aölische πίσυρες.

Es kommen auch Zahlenverbindungen mit δέων ermangelnd vor: δυοῖν δέων τριάκοντα dreißig zweier ermangelnd = 28, ἑνὸς δέων τριακοστός der dreißigste eines ermangelnd = 29. usw.

Einer, Zehner, Hunderter usw. können aufsteigend oder absteigend angeordnet werden; wenn aufsteigend, müssen sie durch καί verbunden werden, wenn absteigend, ist καί optional: πέντε καὶ εἴκοσι καὶ τριακόσια oder τριακόσια (καὶ) εἴκοσι (καὶ) πέντε.

Von einigen Zahlen werden fem. Subst. auf -άς, -άδος gebildet: ἡ μονάς, -άδος (μόνος allein ~ εἷς) Einheit, ἡ δεκάς Dekade, Zehnzahl, ἡ χιλιάς Chiliade, Tausendschaft, ἡ μυριάς Myriade, Zehntausend: τρεῖς μυριάδες στρατιωτῶν 30.000 Soldaten.

Autor: Michael Neuhold (E-Mail-Kontakt)
Letzte Aktualisierung: 3. Juni 2024