Michael Neuhold Homepage
Startseite >
Altgriechische Grammatik >
Steigerung der Adjektiva
Positiv | Stamm | Komparativ | Superlativ | |
---|---|---|---|---|
(1) | δίκαιος | δικαιο gerecht | δικαιό-τερος | δικαιό-τατος |
γλυκύς | γλυκυ süß | γλυκύ-τερος | γλυκύ-τατος | |
μέλας | μελαν schwarz | μελάν-τερος | μελάν-τατος | |
εὐγενής | εὐγενες edel | εὐγενέσ-τερος | εὐγενέσ-τατος | |
(2) | σοφός | σοφο weise | σοφώ-τερος | σοφώ-τατος |
(3) | παλαιός | παλαιο alt | παλαί-τερος παλαιό-τερος |
παλαί-τατος παλαιό-τατος |
γεραιός | γεραιο alt | γεραί-τερος | γεραί-τατος | |
φίλος | φιλο lieb | φίλ-τερος | φίλ-τατος | |
(4) | πένης | πενητ arm | πενέσ-τερος | πενέσ-τατος |
χαρίεις | χαριεντ anmutig | χαριέσ-τερος | χαριέσ-τατος | |
(5) | εὐδαίμων | εὐδαιμον glücklich | εὐδαιμον-έστερος | εὐδαιμον-έστατος |
ἁπλοῦς | ἁπλοο einfach | ἁπλο-έστερος > ἁπλούστερος | ἁπλο-έστατος > ἁπλούστατος |
-τερος war usprünglich wohl ein Kontrastivsuffix (paarweise Gegensätze): δεξιτερός rechts - ἀριστερός links, πρότερος früherer - δεύτερος zweiter, ἡμέτερος unser - ὑμέτερος euer.
Homer bildet den Superlativ von νέος neu und μέσος mittlerer mit einem Suffix -ατος: νέατος (νείατος), μέσσατος.
Positiv | Stamm | Komparativ | Superlativ |
---|---|---|---|
καλός | καλϝ-ο schön | καλλ-ίων κάλλ-ιον | κάλλ-ιστος |
κακός | κακ-ο schlecht | κακ-ίων κάκ-ιον | κάκ-ιστος |
ἡδύς | ἡδ-υ angenehm | ἡδ-ίων ἥδ-ιον | ἥδ-ιστος |
ταχύς | θαχ-υ schnell | θάσσων (< *θαχ-jων) θᾶσσον | τάχιστος |
μέγας | μεγ-α groß | μείζων (< *μεγ-jων) μεῖζον | μέγ-ιστος |
αἰσχρός | αἰσχ-ρο schändlich | αἰσχ-ίων αἴσχ-ιον | αἴσχ-ιστος |
ἐχθρός | ἐχθ-ρο feindlich | ἐχθ-ίων ἔχθ-ιον | ἔχθ-ιστος |
ῥᾴδιος | ρα-ιδιο leicht | ῥᾴων ῥᾷον | ῥᾷστος |
Homer bildet die Steigerungsformen auch noch bei anderen Adjektion auf diese Weise, z.B.:
Positiv | Stamm | Komparativ | Superlativ |
---|---|---|---|
φίλος | φιλ-ο lieb | φιλ-ίων | (φίλ-ιστος) |
γλυκύς | γλυκ-υ süß | γλυκ-ίων | γλύκ-ιστος |
ὠκύς | ὠκ-υ schnell | ὤκιστος | |
παχύς | παχ-υ dick | πάσσων (< *παχ-jων) | πάχιστος |
μακρός | μακ-ρο/μηκ lang | μάσσων (< *μακ-jων) | μήκιστος |
Einige Adj. verwenden als Steigerungsformen (manchmal zusätzlich zu den regelmäßig gebildeten) Formen, zu denen es keinen Positiv gibt, oder wo der Positiv ungebrächlich ist.
Positiv | Stamm | Komparativ | Superlativ | |
---|---|---|---|---|
ἀγαθός gut |
ἀμεν | ἀμείνων ἄμεινον | besser, tüchtiger, tapferer | |
ἀρ(εσ) ἀρετή Tüchtigkeit, Tugend |
ἀρείων ἄρειον | ἄρ-ιστος | ||
μελ(τ) μάλα sehr |
βελτ-ίων βέλτ-ιον βέλ-τερος |
besser, edler, tapferer | βέλτ-ιστος βέλ-τατος |
|
κρετ/κρατ κρατύς stark |
κρείσσων κρεῖσσον κρέσσων |
stärker, besser | κράτ-ιστος κάρτ-ιστος |
|
σλωϝ | λῴων λῷον λω-ίων λωΐ-τερος |
erwünschter, besser, vorteilhafter | λῷστος | |
φερ φέρω (er)tragen, bringen |
φέρ-τερος | tüchtiger, vorzüglicher | φέρ-τατος φέρ-ιστος |
|
κακός schlecht |
κακο | κακ-ίων κάκ-ιον | schlechter | κάκ-ιστος |
χερ(εσϝ) χέρης schwach, schlecht |
χείρων (< *χερ-jων) χεῖρον χειρό-τερος χερείων χερειό-τερος |
schwächer, geringer, schlechter | χείρ-ιστος | |
σηκ ἦκα Adv. schwach |
ἥσσων ἧσσον | geringer, schwächer, unterlegen | ἤκ-ιστος ἥκ-ιστα Adv. am wenigsten |
|
μικρός ὀλίγος klein, wenig |
μικρο | μικρό-τερος | kleiner, geringer, weniger | μικρό-τατος |
ὀλιγο | ὀλίγ-ιστος | |||
ἐλαχο ἐλαχύς klein, gering |
ἐλάσσων (< *ἐλαχ-jων) ἔλασσον | ἐλάχ-ιστος | ||
μείων μεῖον | ||||
πολύς viel |
πελ/πλη | πλείων πλεῖον πλέων πλέον (hom. auch Pl.Nom.πλέ-ες, Akk. πλέ-ας |
mehr | πλεῖστος |
Da der Bedeutungsunterschied zwischen μικρός und ὀλίγος gering ist, stellen die Grammatiken ἐλάσσων/ἐλάχιστος und μείων bald zum einen, bald zum anderen Adj. Ich habe hier auf eine Unterscheidung überhaupt verzichtet.
Bei einigen Steigerungsstufen fehlt der Positiv des Adj., daher spricht man von unvollständiger Steigerung.
(ὑπέρ über) | ὑπέρ-τερος höherer | ὑπέρ-τατος höchster |
(πρό vor) | πρό-τερος früherer | πρῶ-τος erster |
ὕσ-τερος späterer | ὕσ-τατος letzter | |
(ἐξ von, aus) | ἔσχατος äußerster | |
(ἄγχι nahe) | Adv. ἆσσον (< *ἀγχ-jον) näher | ἄγχ-ιστος nächster |
(κέρδος Nutzen) | κερδ-ίων κέρδ-ιον nützlicher | κέρδ-ιστος nützlichster |
(κῆδος Sorge) | κήδ-ιστος liebster | |
(κύων Hund) | κύν-τερος frecher | κύν-τατος frechster |
Gelegentlich wird die Steigerung durch Umschreibung gebildet: φίλος - μᾶλλον φίλος ("mehr lieb") - μάλιστα φίλος ("am meisten lieb").
Beim Komparativ wird der verglichene Gegenstand mit ἤ als oder im Genetiv (Genetivus comparationis) angeschlossen. Der Komparativ kann ohne verglichenen Gegenstand auch einen zu hohen Grad bezeichnen: μείζων zu groß (d.h. größer als es notwendig, passend, wünschenswert wäre).
Der Superlativ kann gelegentlich auch einen sehr hohen Grad bezeichnen (sog. Elativ): ἀνὴρ σοφώτατος ein sehr weiser Mann.
Autor: E-Mail-Kontakt)
Letzte Änderung: 1. Apr. 2021